Stefan Jakucewicz

Ciekawa przesyłka z Agencji Polskiej Marynarki Wojennej nr 12

Podczas II wojny światowej na polskich statkach i okrętach przebywających w Wielkiej Brytanii Poczty Polska wznowiła z dniem 15.12. 1941 roku swą działalność. Działalność Poczty Polskiej zabezpieczały 4 wydania znaczkowe. Do ich kasowania stosowano prostokątne kasowniki z napisem Polska Marynarka Wojenna i wizerunkiem okrętu oraz Polska Marynarka Handlowa z wizerunkiem statku. Stemple występowały w dwóch typach z przestawną datą i numerem agencji (stemple metalowe) oraz gumowe z nieprzestawnym numerem agencji. Dla PMW1 zarejestrowano dotychczas 25 stempli eksploatacyjnych w tym 4 nieprzestawne. PMH2 używała 33 stempli eksploatacyjnych w tym 1 nieprzestawny.

GPO3 zgodził się na odprawę korespondencji z polskich obozów wojskowych 4 razy w roku, zastrzegając przy tym, że znaczki mogą dopiero naklejone na pokładzie okrętu polskiego. W związku z tym wyznaczono w każdym roku terminy wysyłki, które zapewniały masową wysyłkę listów na trzy tygodnie przed świętami religijnymi (Wielkanoc, Boże Narodzenie,) i państwowymi (3 Maja, 11 Listopada). Począwszy od 15.12.1941 roku masowych odsyłek było 13. Do kasowania znaczków służyły prostokątne stemple z napisem Polska Marynarka Wojenna (wizerunek okrętu) oraz z napisem Polska Marynarka Handlowa (wizerunek statku) W obrocie urzędowym stosowano inne stemple (pieczęcie), które nie miały mocy unieważniania znaczków. Są również niestety takie spotykane na znaczkach, gdyż jest to radosna twórczość naszych pseudo filatelistów w okresie wojny. Nieprawidłowe zastosowanie stempla „Poczta Polowa 137” i „1 Korpus Wojsk Polskich Poczta Polowa”. Do opłacania przesyłek pocztowych nadawanych z pokładu polskiego okrętu lub statku obowiązywała polska przedwojenna taryfa międzynarodowa. Większość przesyłek z obiegu pocztowego jest przefrankowana (przepłacona) nawet kilkanaście razy. Znaczki emitowano w groszach i złotych a sprzedawano w funtach angielskich. lub dolarach USA. W tabeli przedstawiono obowiązująca taryfę pocztową na okrętach i statkach polskich.

Przeglądając w kwietniu br. ofertę walorów na Allegro zwrócił mą uwagę walor przedstawiony na ilustracji. Wywołał on we mnie irytację, że znowu ktoś popsuł ciekawą przesyłkę, gdyż znaczki były skasowane podwójnie stemplem okrętowym PMW nr12 (prostokątnym) i okrągłym stemplem 1 Korpus Wojsk Polskich. Dokładnie obejrzałem walor; nie zgadzały się daty i było dużo stempli i zapisków – cena była przystępna więc kupiłem go. Po szczegółowej analizie przeprowadzonej przez mnie i Stefan Danielskiego z Kanady przesyłki poleconej R 279 wysłanej z okrętu PMW na pokładzie, którego działała Agencja pocztowa nr 12 w dniu 01.04.1942 roku przez dr. Z. Kwiecińskiego ustaliliśmy co następuje. List polecony R 279 został wysłany przez dr. Z. Kwiecinskiego z 2 Oficerskiego Baonu Szkolnego (P/80) do M. Kwiecińskiej (żony, córki ?) w Dundee (Szkocja).

List zaadresowany i opłacony gotówką przez Kwiecińskiego przekazano z bazy Baonu Szkolnego do okrętu PMW z numerem Agencji 12, gdzie naklejono znaczki i skasowano z data 1 kwietnia 1942 r. (jest to druga masowa odsyłka). Koperta w celu oznaczenia, że jest listem poleconym została (przez nadawcę) zakreślona na krzyż niebieską kredką (jest to stary zwyczaj w Wielkiej Brytanii oznaczenia przesyłek poleconych) list wysłano z okrętu jako przesyłka polecona i przekazano do ekspedycji Royal Mail. List przeszedł cenzurę cywilna i ostemplowano go stemplem w kształcie rombu z nierównymi bokami. Adresatki (M. Kwiecińńskiej) już nie było pod tym adresem, stąd koperta otrzymała dwa stemple: NOT FOUND ((adresat) nieznany) oraz UNDELIVERED – niedoręczalny. Jest również uwaga ołówkiem z lewej strony „not known” – nieznany. Podejrzewamy, ze uwaga ołówkiem pochodzi od gospodarza obiektu, gdzie ta osoba wynajmowała pokój lub mieszkanie.

List był polecony i został odesłany z powrotem do nadawcy, który był w Wojsku Polskim, gdzie radośnie obsługa pocztowa Korpusu Polskiego ostemplowała kopertę swoim datownikiem z data 7 kwietnia 1942 r. Niestety postemplowano wszystkie znaczki okrągłym stemplem Korpusu Polskiego. Stempel ten potwierdzał przejęcie listu do dalszego działania (ekspedycji) przez polską pocztę polową (podobne działania wykonywała szwajcarska poczta polowa, ale stemple stawiała obok znaczków). W zasadzie powinien być on postawiony obok znaczków, ale praktyka jest taka, że najczęściej stawiany jest tak aby postemplować jeszcze raz wszystkie uprzednio skasowane na okręcie znaczki. Cala ta operacja zajęła tydzień od ostemplowania listu na pokładzie okrętu (1.04) do doręczenia go z powrotem do nadawcy (7.04.1942). Uwzględniając, ze z oddziałów polskich na terenie W. Brytanii można było wysyłać tylko 3 do 4 razy w roku, to zanim nastąpiła wysyłka z jednostki wojskowej to adresatka zmieniła adres.

List polecony R 158 nadany dnia 01.04. 1942 roku z okrętu PMW z numerem Agencji Nr 12 przez Kazimierza Kachlika5 (P 17 - 4 Dywizja piechoty) adresowany siebie. List był przysłany z powrotem z okrętu 06.0W przypadku tego listu również4.1942 roku co potwierdzają stemple korpusowej poczty polowej. W przypadku tego listu poczta polowa 1 korpusu również postemplowała swoim stemplem znaczki. Nasuwa się pytanie czy w związku z tymi faktami są listy ostemplowane stemplem przejęcia (poczty polowej) w innym miejscu niż na znaczkach. Oczywiście, że są – zostaną przedstawione poniżej, choć poczta polowa pierwszego korpus dzielnie jak tylko się jej udało” niszczyła” znaczki swoim stemplem. W tym momencie nasuwa się pytanie czy to wszystkie już dodatkowe stemple i pieczęcie występujące na korespondencji „londyńskiej”. Zapewnie nie, ja osobiście wiem jeszcze o trzech. Natomiast wiadomo mi z artykułu znanego polskiego filatelisty Antoniego Hartmana6, że 1-szy Korpus miał 177 kryptonimów pocztowych (czytaj numerów poczty polowej), zaś 2-gi 770. Czy wszystkie stosowano do odbioru poczty statkowej i okrętowej? Mam nadzieję, że ktoś z PT Czytelników uzupełni mój przyczynek. Problem drugi to oznaczanie przesyłek niedoręczonych i przekazywanie ich „biur listowych”, lub „biur pocztowych”. List nie został doręczony, nie miał adresu zwrotnego, w związku z powyższym został skierowany do „Biura Listowego 1 Korpusu”. Podobny charakter ma stempel „Biuro Pocztowe Bazy Sił Pow.”, którym oznaczano przesyłki niedoręczone.

Na zakończenie niniejszego opracowania jeszcze jeden rarytas pseudo pocztowy. Każda Agencja Pocztowa zarówno Marynarki Wojennej jak i Handlowej posiadała na wyposażeniu metalową pieczęć służbową. Stemple metalowe o średnicy 35 mm (MW) i 34,5 (MH) mimo, że były przeznaczone do stemplowania korespondencji służbowej oraz dokumentów pocztowych, często spotykane są korespondencji prywatnej w tym również w charakterze kasownika naklejonych znaczków. Jest to nadużycie stempla służbowego do korespondencji prywatnej, która powinna być kasowana stemplami prostokątnymi.

Przypisy:
[1] PMW – Polska Marynarka Wojenna.
[2] PMH – Polska Marynarka Handlowa.
[3] GPO – General Post Office – Dyrekcja Generalna Poczty Zjednoczonego Królestwa.
[4] Brak podania właściciela waloru wskazuje na własność autora artykułu.
[5] Przesyłki polecone i normalne tego samego nadawcy i odbiorcy spotykane są często w obrocie filatelistycznym. Domniemywać można, że sam nadawca był zapalonym filatelistą lub zajmował się handlem filatelistycznym.
[6] Antoni Hartman. 1949. „Filatelistyka i pseudo-filatelistyka w okresie wojennym 1939-1945 poza granicami Polski”. Filatelista Polski.(6), 81.