Tadeusz Wincewicz
Co ta za data „-3. 7. 5.88-9” w datowniku KALISZ?
Taki nietypowy zapis daty widnieje na datowniku KALISZ umieszczonym na przesyłce listowej obrotu wewnętrznego – liście miejscowym (ryc. 1) opłaconym dwoma 20-groszowymi znaczkami emisji „Statki polskie” z 1956 roku (nr kat. 817). Jest to opłata za taki rodzaj przesyłki (wagi do 20 g) zgodna z taryfą obowiązującą od 4.01.1953 do 31.12.1963 roku.
Jaki jest faktyczny czas (data i godzina) nadania przesyłki? W świetle powyższego, niewątpliwie chodzi o 3 lipca 1958 r., pomiędzy godziną 8 a 9, czyli poprawny zapis w tym konkretnym datowniku powinien brzmieć: „-3.7.58.8-9”. Stosując określenie „w tym konkretnym datowniku” chcę zwrócić uwagę, że nie jest to typowy zapis godziny nadania przesyłki obowiązujący w polskich standardowych datownikach pocztowych tego okresu, bo określana ona była jedną liczbą, a nie przedziałem czasowym. Zastosowany zapis dokumentujący godzinę nadania w formacie „pomiędzy” to typowe określenie czasu nadania np. w dawnych niemieckich datownikach pocztowych, a więc mamy tutaj do czynienia z poniemieckim datownikiem przegrawerowanym dla upt. KALISZ, który opatrzono cechą rozpoznawczą ì bb ì.
W tamtych czasach okresu powojennego w polskich datownikach pocztowych obowiązywał zapis daty w formacie dzień – miesiąc - dwie ostatnie cyfry roku – godzina oddzielonych od siebie kropkami (np. 10.10.50.16). Do ustawiania daty służą obrotowe pierścienie z wygrawerowanymi na obwodzie cyframi – dla pierścienia ustawianego w pozycji „jedności” dnia, miesiąca i roku z kropką po niej, a dla pozycji „dziesiątki” – bez kropki, przy czym zamiast początkowego „0” w pozycjach dzień, miesiąc czy godzina stosowano „-” (ze względów ekonomicznych często nie na wszystkich pierścieniach grawerowane są wszystkie kolejne cyfry od 0 do 9 i znak „-”: dla dziesiątek dnia w praktyce ograniczano się do cyfr „1”, „2”, „3” i znaku „-”, dla dziesiątek miesiąca do cyfry „1” i znaku „-”, zaś dziesiątek godzin – „1”, „2” i „-”).
Nietypowy sposób ustawienia daty na opisywanym datowniku (ryc. 2) spowodowany musiał być brakiem wygrawerowania na pierścieniu „dziesiątki roku” cyfry „5” bądź jej uszkodzenia i koniecznością jego wymiany. Na pierścieniu dla tej pozycji przeważnie grawerowano dwie maksymalnie dwie, trzy cyfry, rozpoczynając od cyfry z okresu produkcji datownika i kolejnego/-ych dziesięciolecia/-i przewidywanej żywotności technicznej datownika (ten, który przegrawerowano dla potrzeb poczty polskiej, prawdopodobnie miał taki pierścień tylko z cyframi „3” i „4”). Wymieniono go na inny, ale z kropką po cyfrze („5.”), stąd na odbitkach nietypowy zapis daty.