Marian Kazieczko, Adam Mann, Andrzej Niewrzęda

Błędy i makulatura na polskich

kopertach pocztowych (12)

Ck 55

08 lutego 1972 roku Poczta Polska wydała w jednym nakładzie (988.000 sztuk) kopertę upamiętniającą 500-ną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika z sygnaturą X.71.Koperta oznaczona w katalogach Fischera jako Ck 55 ma standardowe wymiary około 160 mm x 115 mm. Została wydrukowana w PWPW w Warszawie techniką druku pośredniego płaskiego czyli offsetem na prążkowanym lub gładkim białym oraz szarobiałym papierze. Papier prążkowany występuje w dwóch odmianach. Grubość papieru wynosi ok. 0,29-0,30 mm. Część kopert drukowano na papierze z dodatkiem wybielacza optycznego. Klapy kopert zakończone są półokrągło z dosyć starannie położonym klejem. Walor z nominałem 60 gr i ceną 80 gr zaprojektował Andrzej Heidrich. Na temat tej koperty napisano już do tej pory sporo. Chcielibyśmy jednak podsumować to wszystko co opisano, a jednocześnie podzielić się naszymi dotąd niepublikowanymi spostrzeżeniami.

Zacznijmy od barw jakie zostały użyte do druku przedmiotowej koperty. W katalogu Fischera tom II 2016, którym wzorują się filateliści, przy Ck 55 opisano dwie barwy: brązową oraz ciemno oliwkową. Informacje te wymagają weryfikacji. Wśród wymienionych barw występują również czerwona oraz szara. Precyzyjnie barwy w Ck 55 opisał ekspert PZF Pan Jerzy Walocha. Posługując się tradycyjnym wzornikiem barw określił liniaturę na kopercie jako szarobrązową, obramowanie portretu Kopernika jako szarozielone oraz strój astronoma jako czerwonobrązowy. W finalnym druku kopert żadna z przedstawionych barw nie jest jednolicie nasycona. Stąd ubiór Kopernika, jego włosy czy też twarz różnią się kolorystycznie. Niektóre egzemplarze o bladym nasyceniu na pierwszy rzut oka mogą sugerować brak jednej z barw lub jej częściowy brak.

Podczas procesu druku kopert dochodziło też do przesunięcia barw tzw. niespasowania barw na znaku opłaty. Przesunięcia występują w różnych rozmiarach, począwszy od jednego do kilku milimetrów. Najczęściej powoduje to brak ostrości portretu Kopernika. Usterkę druku sygnatury z krótką cyfrą „1” w nakładzie „1.000.000” opisywali wcześniej eksperci PZF Piotr Pelczar i Jerzy Walocha, szkoda tylko, że ta powtarzalna usterka nie została dotychczas ujęta w katalogu. Należy również wspomnieć, że na Ck 55, a szczególnie na znaku opłaty występują liczne usterki w postaci kropek, kresek, plamek itp. Do tej pory żadna z tych usterek nie została opisana w katalogu. Część z tych usterek były opisane w autorskiej publikacji Adama Manna w Przeglądzie Filatelistycznym w 2017, nr 1.

W katalogach nie wspomniano również o istniejących egzemplarzach z przesunięciem obrazu na awersie oraz liniatury adresowej na rewersie. Znane są różne przesunięcia z częściowym brakiem początkowych liter sygnatury. Ten fakt w swoim artykule w czasopiśmie Filatelista w roku 1984 opisał Pan Jan Szurek. Jedną z ciekawszej i do tej pory niekatalogowanej makulatury jest wydrukowany znak opłaty w prawidłowym miejscu lecz bez barwy szarozielonej czyli obramowania portretu oraz słabo nasyconą barwą brązową na twarzy astronoma. Jednocześnie ponownie został wydrukowany i odwrócony o 180° znak opłaty lecz bez barwy szarobrązowej czyli bez napisów na obramowaniu.

Istnieją również, nieopisane w katalogu Fischera, egzemplarze z brakiem barwy szarobrązowej na wydrukowanym znaku opłaty czyli brakiem napisów na obramowaniu portretu. Kolejną niekatalogowaną makulaturą występującą w części nakładu Ck 55 jest całkowity brak barwy szarobrązowej tj. bez napisów na znaku opłaty, bez liniatury adresowej oraz bez sygnatury. Znane są także katalogowane egzemplarze makulatury w postaci braku barwy szarozielonej czyli obramowania portretu Kopernika z jednoczesnym słabym nasyceniem barwy brązowej na twarzy Kopernika.

W części nakładu istnieją również egzemplarze z wydrukowanym znakiem opłaty bez barwy szarozielonej czyli bez obramowania portretu oraz z bardzo słabo nasyconą barwą brązową na twarzy Kopernika. Jednocześnie drugi raz wydrukowany został znak opłaty, który znajduje się wewnątrz koperty. Znak opłaty nie posiada barwy szarobrązowej. Opisane egzemplarze również nie są ujęte w katalogu. Katalog Fischera opisuje jako makulaturę egzemplarze z brakiem rysunku twarzy Kopernika. W opisie brak jest jakichkolwiek dodatkowych szczegółów na temat tej koperty. My również nie posiadamy żadnej wiedzy czy też materiałów na jej temat. Nie negujemy jednak jej istnienia. Warto również wspomnieć, iż Pan Jerzy Walocha w swoim artykule z 2008r. na łamach czasopisma Filatelista opisuje jeszcze jedną makulaturę Ck 55 z prawidłowo wydrukowanym znakiem opłaty z niewielkim przesunięciem barwy brązowej. Jednocześnie został ponownie wydrukowany znak opłaty bez barwy szarobrązowej w położeniu 180º, a kolejny rysunek znaku opłaty (prawidłowy) znalazł się we wnętrzu omawianej całostki.

Literatura:
[1] Fischer Katalog polskich znaków pocztowych (i z Polską związanych) 2016r. Tom II.
[2] Jan Szurek, Przesunięcia sygnatury na Ck 55, Filatelista, 1984, nr 7(669), s. 158.
[3] Piotr Pelczar, Znaki pocztowe pod lupą zbieraczy, Odmiany koperty z portretem Kopernika, Filatelistyka, 3/1993, s. 93.
[4] Piotr Pelczar, Znaki pocztowe pod lupą zbieraczy. Całostki i formularze, Filatelistyka, 10-11/1993, s. 338.
[5] Jerzy Walocha, Z warsztatu zbieracza całostek, O Ck 55 słów kilka, Filatelista, 2008, nr 6(1028), s. 312-313.
[6] Adam Mann, Usterki i odmiany całostek – Ck 55, Przegląd Filatelistyczny (Fischer), 2016, nr 9, s. 416-417.
[7] Krzysztof Siarkiewicz, Usterki i odmiany Ck 55 raz jeszcze, Przegląd Filatelistyczny (Fischer), 2017, nr 1, s. 50-43.

Fragment artykułu Przeglądu filatelistycznego 09/2021